Evran hverfur undan ESB - til hvers að semja um ESB-aðild?

Þegar ríkisstjórnir og þjóðþing evru-landanna og annarra ESB-landa taka til við að lesa smáa letrið í því sem samið var um á fundi leiðtogaráðs ESB í Brussel dagana 8. og 9. desember kemur ýmislegt í ljós sem talið verður að þurfi að skoða betur áður en gengið verður endanlega frá hinum nýja evru-samningi í mars 2012.

Öllum er ljóst að Bretar standa utan þessa hóps. David Cameron, forsætisráðherra Bretlands, óskaði eftir sérlausn fyrir fjármálastofnanir í Bretlandi. Þegar ósk hans var hafnað sagði hann skilið við félaga sína í leiðtogaráðinu og óskaði þeim velfarnaðar við gerð hins nýja samnings, Bretar ættu vissulega mikið undir því að bjarga mætti evrunni.

Bretar munu að sjálfsögðu spjara sig í þeirri stöðu sem þeir hafa valið sér. Öðru máli kann að gegna um önnur „fórnarlömb“ niðurstöðunnar í leiðtogaráðinu, það er að segja stofnanir Evrópusambandsins. Ef Cameron hefði ekki sagt skilið við hópinn hefði sáttmálum ESB verið breytt. Þá hefðu stofnanir ESB verið virkir þátttakendur. Nú þegar evru-ríkin og samstarfsríki þeirra ætla að semja sín á milli þrengist hlutverk stofnana ESB. Angela Merkel og Nicolas Sarkozy hafa sagt að þau vilji ekki að framkvæmdastjórn ESB, ráðherraráði ESB, ESB-dómstólnum og ESB-þinginu sé ýtt til hliðar. Það mun koma í ljós hver reyndin verður. Til þessa hefur skuldavandinn leitt til þess að vald hefur flust frá stofnunum ESB til stærstu ESB-ríkjanna, einkum Þýskalands.

Hér er þetta nefnt til að árétta að það er ekki ESB sem stendur að því að semja um nýjar reglur varðandi evru-svæðið heldur ríkin á svæðinu og áhugasöm samstarfsríki þeirra. Vissulega eru þetta ESB-ríki en þau eru ekki að útfæra sáttmála ESB heldur að semja sín á milli. Þannig hófst Schengen-samstarfið á sínum tíma og síðan var hönnuð sérstök stjórnskipuleg umgjörð um það svo að unnt yrði að fella það inn í ESB-rammann. Bretar og Írar taka ekki þátt í Schengen-samstarfinu þótt þeir séu í ESB, það gera hins vegar Ísland, Noregur og Sviss, ríki utan ESB á þeim grundvelli að um ríkjasamstarf sé að ræða.

Evran hefur nú verið flutt á sambærilegan samstarfsgrundvöll og landamærasamstarfið undir Schengen-merkjunum. Þetta telja ýmsir leiðtoga evru-ríkjanna mikinn kost því að þá sé auðveldara að breyta öllum reglum varðandi evruna heldur en ef hún félli undir sáttmálakerfi ESB og væri hluti af því.

Höfuðrök háværustu talsmanna ESB-aðildar Íslands hafa verið að aðildin ein tryggði aðgang að evru-samstarfinu. Halda þessi rök lengur? Hvernig getur heimild til að taka upp evru verið bundin því skilyrði að semja þurfi um aðild að Evrópusambandinu eftir að leiðtogar ESB-ríkjanna hafa ákveðið að um evruna gildi reglur utan sáttmála ESB?

Að sjálfsögðu ber að gera hlé á ESB-aðildarviðræðunum. Rökin fyrir því voru skýr áður en sérstakt evru-svæði utan stjórnkerfis ESB kom til sögunnar. Þau eru svo augljós eftir skiptinguna á milli ESB og evru-svæðisins að viðræðunum ætti að verða sjálfhætt. Berji Össur Skarphéðinsson og sérfræðingar hans hausnum við steininn skulda þeir þjóðinni skýringar á því hvers vegna nauðsynlegt sé að afhenda ESB 200 mílurnar til að taka upp evru sem er ekki lengur á forræði ESB.