Lærum af mistökum Króata

Fréttastofa ríkisútvarpsins birti mánudaginn 9. desember frétt um aðild Króatíu að Evrópusambandinu sem reist var á viðtali við Nenad Zakosek, króatískan prófessor í stjórnmálfræði. Króatía varð 28. aðildarríki ESB 1. júlí 2013. Á sínum tíma var rætt um að Íslendingar kynnu að verða samferða Króötum inn í Evrópusambandið. Þau áform runnu út í sandinn.

Í samtalinu við prófessorinn kemur fram að sú regla hafi verið í stjórnarskrá Króatíu að meirihluti þjóðarinnar þurfti að samþykkja aðild að ESB. Stjórnarskránni var hins vegar breytt á þann veg að meirihluti þeirra sem tóku þátt í þjóðaratkvæðagreiðslunni gátu ákveðið aðild. Breytingin hefur greinilega verið gerð vegna þess að stuðningsmenn aðildar, elítan í Króatíu, hefur séð að þjóðin vildi ekki inn í ESB, það hefði ekki tekist að fá meirihluta hennar til að samþykkja aðild.

Nenad Zakosek segir í samtalinu við fréttamann ríkisútvarpsins að það hafi verið mistök að breyta stjórnarskránni á þennan veg. Ekki sé hægt að segja að meirihluti Króata hafi verið að baki þeirri ákvörðun því aðeins 45 prósent tóku þátt í þjóðaratkvæðagreiðslunni um ESB-aðildina. Í frétt ríkisútvarpsins segir: „Gjáin á milli stjórnvalda og almennings kom því ekki í veg fyrir aðild að Evrópusambandinu. Þetta telur Zakosek að hafi verið mistök. Hann áætlar að um þriðjungur þjóðarinnar sé hlynntur ESB, þriðjungur sé á móti og þeir sem eftir eru fallist á orðinn hlut, en án nokkurrar gleði.“

Hér á landi máttu talsmenn aðildar að ESB ekki heyra á það minnst sumarið 2009 að leitað yrði álits þjóðarinnar á áformum um aðildarumsókn að ESB áður en hún var samþykkt á alþingi. Farið var háðulegum orðum um hugmyndina um slíka atkvæðagreiðslu og látið eins og aldrei hefði nokkurri þjóð komið slíkt til hugar. Viðbrögðin voru í sama anda og hefur ríkt meðal þeirra í Króatíu sem ákváðu að slaka á kröfunum um þjóðarvilja með nýju stjórnarskrárákvæði til að fá aðild að ESB samþykkta.

Nú er öllum ljóst hér á landi að ekki verða frekari skref stigin í aðildarátt að ESB nema íslenska þjóðin verði spurð. Þótt ríkisstjórn Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar hafi tekist flest betur en að útfæra ESB-stefnu sína hefur hún þó áorkað þessu. Mikilvægt er að læra af reynslu Króata og gæta þess að staðið verði að þjóðaratkvæðagreiðslunni á þann veg að meirihlutinn ráði.