Sjálfstæðis­barátta Skota og framtíð ESB

Í dag 18. janúar eru nákvæmlega átta mánuðir þar til Skotar ganga til atkvæðagreiðslu um hvort þeir eigi að segja skilið við Sameiginlega konungdæmið (United Kingdom, UK) og stofna sjálfstætt ríki að nýju eftir 307 ára aðild að konungdæminu. Sameining Skota, Englendinga og Walesbúa auk Norður-Íra í eitt ríki er okkur nútímamönnum svo í blóð borin að það hljómar í raun eins og hálfgerð tímaskekkja að tala um Sameinaða konungdæmið á íslensku okkur er tamara að tala um Bretland eða jafnvel Stóra-Bretland þótt Rússar telji sér nú stætt á að tala frekar um heimsveldið fyrrverandi sem Little England.

Leiðtogar stóru flokkanna á Bretlandseyjum, Íhaldsflokksins og Verkamannaflokksins, eru samstiga í andstöðu sinni við sjálfstæði Skota. Innan Verkamannaflokksins eiga menn þó miklu meira undir flokkslega í þessu máli en innan Íhaldsflokksins því að kjósendur halla sér æ meira að Verkamannaflokknum eftir því sem norðar dregur á Bretlandseyjum. Án Skotlands yrði Verkamannaflokkurinn eins og halaklipptur á þinginu í London.

William Hague, utanríkisráðherra Sameinaða konungdæmisins, var í Glasgow, stærstu borg Skotlands, föstudaginn 17. janúar og varaði skoska áheyrendur sína við að áhrif þeirra á alþjóðvettvangi yrðu aðeins svipur hjá sjón ef þeir segðu skilið við konungdæmið. Þá taldi hann einnig ólíklegt að skoska heimastjórnin gæti staðið við fyrirheit sitt um „snurðulausa leið“ til aðildar að Evrópusambandinu yrði Skotland sjálfstætt.

Hague minnti á að José Manuel Barroso, forseti framkvæmdastjórnar ESB, og Herman Van Rompuy, forseti leiðtogaráðs ESB, hefðu gefið til kynna að Skotar yrðu sem sjálfstæð þjóð að sækja um aðild að ESB. Utanríkisráðherrann sagði að tækist sjálfstæðu Skotlandi að gerast aðili að ESB yrði þjóðin að taka upp evru og taka þátt í Schengen-samstarfinu en við það kæmi til landamærvarsla við suðurlandamæri Skotlands gagnvart Englandi. Skoskir sjálfstæðissinnar hafa sagt að þeir vilji halda í pundið og vera áfram í ESB og NATO á sömu forsendum og innan Sameinaða konungdæmisins.

Samþykki Skotar sjálfstæði sitt í atkvæðagreiðslunni 18. september 2014 verður landið sjálfstætt í mars 2016. Íhaldsflokkur Williams Hagues vill að þjóðaratkvæðagreiðsla verði í Bretlandi árið 2017 um aðild Breta að ESB. Nicola Sturgeon, varaforsætisráðherra Skotlands, sagði hræðsluáróður Hagues um að Skotar kynnu að lenda utan ESB með sjálfstæði sínu hræsnisfullan. Skotar kynnu að lenda í sömu stöðu árið 2017 sem hluti af Sameinaða konungdæminu og þeim fjölgaði í flokki Hagues sem vildu úr Evrópusambandinu.

Hér er minnt á þessar stórpólitísku deilur meðal næstu nágranna Íslands af tveimur meginástæðum:

• Í fyrra lagi vegna þess að óhjákvæmilegt er fyrir Íslendinga að fylgjast náið með framvindu þessara mála og átta sig á öllum þáttum þeirra, ekki síst þeim sem snúa að utanríkis- og öryggismálum.
• Í síðara lagi vegna þess að í umræðunum um sjálfstæði Skotlands birtist enn hve mikil óvissa er um framtíð aðildar næstu nágrannaþjóða Íslendinga að Evrópusambandinu. Hver sem niðurstaðan verður í því efni er augljóst að breyta verður ESB til að ráðandi öfl á Bretlandseyjum hafi pólitískan stuðning til áframhaldandi aðildar.