Ísland-ESB og Nýja Norðrið III
Þegar um er að ræða mikil auðævi eins og í Nýja Norðrinu og fjallað er um í grein II í þessum greinaflokki og hins vegar svæði, þar sem lögsögur margra ríkja mætast er augljóst, að upp koma alvarlegar spurningar um öryggismál. Af þeim skýrslum, sem vitnað hefur verið til í tveimur fyrri greinum er ljóst að öryggismál þessa svæðis eru ofarlega í huga þeirra þjóða, sem telja sig eiga hagsmuna að gæta. En jafnframt hljóta að vakna áleitnar spurningar hjá okkur Íslendingum um, hvort Ísland sé að öðlast á ný að einhverju leyti þá hernaðarlegu þýðingu, sem það hafði í heimsstyrjöldinni síðari og á árum kalda stríðsins. Í skýrslu CSIS um hagsmuni Bandaríkjanna á norðurskautssvæðinu er sérstakur kafli um þennan þátt í uppbyggingu og þróun Nýja Norðursins.
Í skýrslunni kemur fram, að norðurslóðir hafi grundvallarþýðingu fyrir Bandaríkin í sambandi við eldflaugavarnir og viðvörunarkerfi bæði í hafi og í lofti og snúi m.a. að siglingafrelsi og eftirliti á þessum slóðum. Þá þurfi að koma i veg fyrir að glæpsamlegt athæfi verði stundað í þessum heimshluta og til staðar þurfi að vera aðstaða til leitar og björgunar.
Í október 2009 birti bandaríski sjóherinn eins konar vegvísi um norðurskautssvæðið og lagði þar fram áætlun um að auka umsvif sjóhersins á þessum slóðum og laga hernaðarlegt bolmagn og viðveru að nýjum aðstæðum. Vegvísirinn gerir m.a. ráð fyrir samstarfi við þá aðila, sem hlut eiga að máli á þessu svæði.
Í vegvísinum er gert ráð fyrir að byggja upp getu til að tryggja siglingar, leita og bjarga, veita aðstoð vegna hamfara, tryggja sýnileika, byggja upp strategískar varnir og eldflaugavarnir.
Bent er á að vissir veikleikar séu til staðar í getu til að uppfylla þessar kröfur. Til staðar þurfi að vera sérstaklega styrkt skip til að brjótast í gegnum þykkan ís. Strandgæzla Bandaríkjanna (US Coast Guard) hafi aðeins yfir að ráða þremur ísbrjótum og aðeins einn þeirra hafi verið hugsaður til starfa eingöngu á norðurslóðum. Hann hafi fyrst og fremst verið hannaður fyrir vísindalegar rannsóknir. Þörf sé á kraftmeiri flota ísbrjóta til að styðja við hugsanlegar hernaðaraðgerðir og tryggja hagsmuni Bandaríkjanna. Bent er á í þessu sambandi að Rússar hafi yfir að ráða sjö nýjum kjarnorkuknúnum ísbrjótum, sem geti komizt í gegnum helmingi þykkari ís en dísilknúin skip.
Í vegvísi bandaríska sjóhersins er hvatt til þess að eldflaugavarnir á norðurslóðum verði efldar og að sjóherinn endurnýi stöðu sína til að takast á við kafbátahernað. Þar kemur einnig fram, að Bandaríkin ætli að staðsetja í Anchorage í Alaska 36 F 22 orustuþotur. Þetta verði mjög kostnaðarsamt.
Sérstök athygli er vakin á að Strandgæzlan sé vanbúin að takast á við leit og björgun á þessu svæði og að það geti tekið flugvélar hennar nokkrar klukkustundir að ná til skipa í vanda og ísbrjóta nokkra daga. Strandgæzlan þurfi því að bæta þær starfsstöðvar sem fyrir eru og byggja upp nýjar á þessu svæði.
Sú áherzla, sem lögð er á aðstöðu til leitar og björgunar vekur óhjákvæmilega upp spurningar um, hvort forsendur hafi skapazt fyrir auknu samstarfi á milli Íslands og Bandaríkjanna á þessu sviði á nýjan leik. Sérstaklega er tekið fram, að Bandaríkin ættu að huga að samstarfi við sjóheri og landhelgisgæzlur annarra ríkja á þessum slóðum.
Minnt er á að flug tveggja rússneskra sprengjuþota í febrúar 2009 hafi kallað fram viðvörun af hálfu varnarmálaráðherra Kanada.
Í skýrslu Nikolai Pedersen, frá Árósarháskóla, sem áður hefur verið vitnað til er bent á, að Stephen Harper, leiðtogi Íhaldsflokksins hafi unnið þingkosningar í Kanada í janúar 2006 með stefnuskrá um sjálfstæði Norðurskautssvæðisins og hvatt til uppbyggingar kanadískra varna „gegn Bandaríkjamönnum, Rússum og Dönum“. Hann hafi lagt til byggingu 6-8 öflugra gæzluskipa til siglinga á norðurskautssvæðinu, breytingu á höfn á Baffineyjum í starfsstöð kanadíska sjóhersins og uppbyggingu á þjálfunarstöð fyrir köld svæði í Resolute flóa.
Sjálfsagt finnst einhverjum slíkar yfirlýsingar nokkuð dramatískar enda vafalaust ætlaðar til heimabrúks.
Nikolai Pedersen bendir á í skýrslu sinni að ráðamenn Evrópusambandsins hafi á árinu 2008 vakið máls á því að þróunin á norðurskautssvæðinu gæti haft afleiðingar fyrir alþjóðlegan stöðugleika og áhrif á öryggishagsmuni Evrópuríkja.
Hér hefur verið fjallað mjög lauslega um ný viðhorf í öryggismálum í Nýja Norðrinu en tæpast leikur vafi á að þær hugleiðingar, sem uppi eru um þessi efni hjá öðrum þjóðum kalli á endurskoðun og endurmat okkar Íslendinga á okkar eigin stöðu.
Í kjölfar brottfarar bandaríska varnarliðsins á sínum tíma töluðu margir á þann veg, að Ísland væri nú á hættulausu svæði og þyrfti því ekki að hafa áhyggjur af eigin öryggismálum. Nú er hins vegar ljóst að uppbygging Nýja Norðursins og hugsanleg átök á milli þjóða vegna hagsmuna þar gerir kröfu til þess að við nálgumst þessi málefni á nýjan hátt.
Þessi nýja staða Íslands hefur ekki farið fram hjá forráðamönnum Evrópusambandsins, sem telja að aðildarumsókn Íslands hafi opnað þeim leið til áhrifa á norðurslóðum eins og síðar verður fjallað um.
Styrmir Gunnarsson er lögfræðingur og fyrrverandi ritstjóri Morgunblaðsins. Hann hóf störf sem blaðamaður á Morgunblaðinu 1965 og varð aðstoðarritstjóri 1971. Árið 1972 varð Styrmir ritstjóri Morgunblaðsins, en hann lét af því starfi árið 2008.
Þáttaskil urðu í samskiptum ríkisstjórnar Íslands og ESB fimmtudaginn 12. mars þegar Gunnar Bragi Sveinsson utanríkisráðherra aftenti formanni ráðherraráðs ESB og viðræðustjóra stækkunarmála í framkvæmdastjórn ESB bréf. Textinn sem gildir gagnvart ESB er á ensku. Þar segir: „The Government of...
Grikkir eru ekki sjálfstæð þjóð
Grikkir eru ekki sjálfstæð þjóð. Þeir hafa að vísu málfrelsi við borðið í Brussel, sem íslenzkir aðildarsinnar að ESB leggja svo mikið upp úr en á þá er ekki hlustað og orð þeirra hafa engin áhrif.
Lífsreynsla Grikkja lýsandi dæmi um örlög smáþjóðar sem gengur inn í fjölmennt ríkjabandalag
Það hefur verið fróðlegt - ekki sízt fyrir þegna smáþjóða - að fylgjast með átökum Grikkja og annarra evruríkja, sem í raun hafa verið átök á milli Grikkja og Þjóðverja. Í þessum átökum hafa endurspeglast þeir djúpu brestir, sem komnir eru í samstarfið innan evruríkjanna og þar með innan Evrópusambandsins.
Umbrotin í Evrópu geta haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar
Það er nokkuð ljóst að sú uppreisn Miðjarðarhafsríkja gegn þýzkum yfirráðum innan Evrópusambandsins, sem Romano Prodi, fyrrum forsætisráðherra Ítalíu og forseti framkvæmdastjórnar ESB um skeið, hvatti til fyrir allmörgum mánuðum er hafin. Kveikjan að henni urðu úrslit þingkosninganna í Grikklandi fyrir viku.