Hvert er framtíðarhlutverk Atlantshafsbandalagsins?

Stjórnmálaskýrandi FT segir að bandarískir stjórnmálmenn vilji ekki lengur standa undir varnarkostnaði Evrópu­þjóða

Philip Stephens, sem er einn helzti stjórnmálaskýrandi Financial Times veltir vöngum yfir stöðu Atlantshafsbandalagsins um þessar mundir í blaði sínu. Hann segir i stuttu máli að annað hvort verði aðildarríkin að borga þann kostnað sem fylgi því að halda uppi starfsemi þess eða leggja bandalagið niður. Nú er svo komið að Bandaríkjamenn borga um 75% af kostnaði við starfsemi NATÓ og hefur það hlutfall hækkað úr 50%. Hann bendir á að það sé metnaður Barac Obama að verða sá forseti Bandaríkjanna, sem kveðji hersveitir Bandaríkjanna heim frá öðrum löndum.

Greinarhöfundur segir að Atlantshafsbandalagið muni mótmæla því að það hafi beðið ósigur í stríðinu í Afganistan. En þegar horft sé til þess kostnaðar í mannslífum og peningum, sem lagt hafi verið í þetta stríð sé erfitt að halda því fram að sigur hafi unnist. Og nú séu herir bandalagsins að yfirgefa Afganistan.

Það setji NATÓ í vanda. Fall Sovétríkjanna hafi orðið til þess að svipta bandalagið upprunalegu hlutverki en atburðarásin hafi komið til bjargar. Á tíunda áratugnum hafi verkefnið verið að veita nýjum lýðræðisríkjum í Austur-Evrópu og Mið-Evrópu stuðning og skapa mótvægi við Rússland. Svo hafi stríð skollið á á Balkanskaga, í Afganistan og Líbýu. NATÓ hafi verið orðið fortíðarfyrirbæri en þó haft einhverju að sinna. Um skeið hafi litið út fyrir að bandalagið mundi taka að sér það hlutverk að verða lögregla heimsins.

Nú sé allt breytt. Obama vilji hermenn sína heim. Hægt er að takast á við óvini með drónum og sérsveitum. Sýrlendingar geti barizt hver við annan. Þýzkaland líti nú til Sviss sem fyrimyndar. Stjórnvöld í Berlín geti lent í pólitískum vandræðum fyrir það eitt að senda nokkra hermenn á vettvang til að koma þýzkum borgurum úr landi.

Philip Stephens segir að enn séu rök fyrir samstarfi Evrópuríkja í öryggismálum. Skriðdrekar Rússlands séu að vísu orðnir svo ryðgaðir að þeir mundu ekki ná yfir slétturnar vestur á bóginn en tónninn í Vladimir Pútín sé ógnandi. Og Rússar reyni nú að festa sig í sessi á ný í nágrannalöndum á borð við Úkraínu.

Aðhaldsstefnan í efnahagsmálum hafi hins vegar leitt til kæruleysis. Fæst aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins standi við þær skuldbindingar að setja 2% af vergri landsframleiðslu í hernaðarútgjöld. Nú geri þau sér vonir um að brottför frá Afganistan skili þeim einhverjum peningum. Bretland og Frakkland sem verji mestu fé til hernaðarmála af Evrópuríkjum undirbúi nú að draga úr útgjöldum til hermála. Hins vegar sé áhugi þeirra á að skipta sér af málefnum annarra þjóða, eins og í Líbýu, Malí og Sýrlandi í öfugu hlutfall við vilja þeirra til að borga kostnaðinn. Og stjórnmálamenn í Washington séu ekki tilbúnir til að axla þær byrðar sem níska Evrópuríkja skilji eftir á víðavangi.

Í lok greinarinnar segir höfundur að óbreytt stefna leiði NATÓ smátt og smátt til dauða.

Sérstaða okkar Íslendinga innan NATÓ hefur verið sú, að við höfum hvorki lagt fram herafla né fjármuni (sem nokkru skipti) en að vísu ber að taka fram að hlutverk jeppasveitanna í Afganistan hefur aldrei verið að fullu upplýst og ekki heldur hvort og þá hvaða vopnum jeppasveitarmenn hafi verið búnir. Vísbendingar eru um að þeir haft haft einhver vopn með höndum.

Hins vegar lögðum við fram land undir varnarstöð, sem skipti miklu máli á sínum tíma. En sennilega hafa sendimenn Íslands orðið þess varir eftir lok kalda stríðsins og þegar varnarliðið var farið af landi brott að spurt hafi verið hjá NATÓ hvert framlag okkar væri. Voru jeppasveitirnar kannski svar við slíkum spurningum?

En þótt varnarstöðinni hafi verið lokað höfum við litið til þess að nokkurt öryggi væri fyrir okkur í aðild okkar að Atlantshafsbandalaginu og í því að varnarsamningur við Bandaríkin er enn til staðar. Við hljótum því að fylgjast vandlega með umræðum af því tagi, sem stjórnmálaskýrandi FT bryddar á. Ganga má út frá því sem vísu að þau sjónarmið sem þar koma fram endurspegli einhver viðhorf innan bandalagsins.

En hverra?