Eiga „eiginlegar“ aðildar­viðræður að fara fram í felum?

Í dag hefjast það, sem kallað hefur verið hinar „eiginlegu“ samningaviðræður við Evrópusambandið um aðild Íslands. Svonefndri rýnivinnu er lokið. Í þessu felast ákveðin þáttaskil. Hingað til hafa samskipti Íslands við Evrópusambandið vegna aðildarumsóknar verið lokuð inni í utanríkisráðuneytinu. Mjög takmarkaðar upplýsingar hafa komið fram um það, sem gerzt hefur til þessa. Jafnvel Alþingi sjálft, sem setti þetta ferli af stað hefur litlar upplýsingar fengið enda lítið gert af því að kalla eftir þeim. Nú hlýtur þetta að breytast. Það er ekki boðlegt að þessi feluleikur með aðildarumsókn Íslands haldi áfram. Nú verða allar upplýsingar að liggja fyrir frá degi til dags. Það er hins vegar ekki ástæða til að ætla að utanríkisráðuneytið hafi frumkvæði að því.

Þess vegna er komið að stjórnarandstöðunni á þingi að taka afgerandi frumkvæði í þessu máli. Stjórnarandstöðuflokkarnir hljóta að kalla eftir umræðum á þessum tímamótum um stöðu mála, ekki bara í viðræðunum sjálfum heldur í Evrópu og innan Evrópusambandsins og evrusvæðisins.

Þegar aðildarumsóknin var samþykkt á Alþingi voru þeir, sem hana samþykktu þeirrar trúar að í henni væri fólgin einhver björgun fyrir Ísland. Það sem síðan hefur gerzt er þó fyrst og fremst það að Evrópusambandið og evrulöndin sérstaklega hafa hvert á fætur öðru lent í hremmingum, sem að mörgu leyti má jafna til hrunsins hér. Að vísu er staðan í Grikklandi enn verri.

Af óskiljanlegum ástæðum fóru nánast engar umræður fram á Alþingi áður en það fór í sumarfrí um ástand mála í Evrópu í ljósi aðildarumsóknar Íslands. Nú þegar eiginlegar aðildarviðræður eru að hefjast eins og stjórnvöld lýsa því verða þessar umræður að fara fram. Auðvitað er þetta mál svo stórt að kalla ætti þingið sjálft saman til þess að ræða stöðu málsins en það verður ekki gert. Hins vegar er hægt að fara þá leið að kalla utanríkisnefnd þingsins saman til opins fundar þar sem þessi viðhorf yrðu rædd fyrir opnum tjöldum og útvarpað og sjónvarpað þannig að almenningur hafa möguleika á að fylgjast með því, sem raunverulega er að gerast.

Stjórnarandstaðan á að kalla eftir slíkum opnum fundum utanríkisnefndar Alþingis nú á næstu dögum og vikum, sem standi reglulega fram á haust, þegar þing kemur saman. Með þeim hætti geta þingmenn staðið við þá skyldu, sem á þeim hvílir að sjá til þess að viðræðurnar við ESB fari fram fyrir opnum tjöldum en ekki í felum eins og þær hafa verið fram að þessu.

Leyndin, sem verið hefur yfir þessari málsmeðferð er ekki samboðin samfélagi, sem byggir á lýðræði og opnum stjórnarháttum. Aðild Íslands að Evrópusambandinu er ekki einkamál nokkurra embættismanna í utanríkisráðuneytinu. Þetta er mál þjóðarinnar allrar og hún á kröfu á því að fylgjast með gangi málsins eins nákvæmlega og kostur er.

Ríkisstjórnin mun ekki hafa frumkvæði að slíkri opinni málsmeðferð. Þingmenn stjórnarflokkana munu ekki gera það. Þingmenn Vinstri grænna munu ekki gera það. Reynslan sýnir að það er ekkert að marka, sem þeir segja um ESB-mál. Þeir hugsa um það eitt að halda stöðu sinni innan ríkisstjórnar.

Þess vegna verður að gera þá kröfu til stjórnarandstöðuflokkanna að þeir hafi frumkvæði að því og berjist fyrir því, að hinar „eiginlegu“ aðildarviðræður fari fram í almanna augsýn en ekki í skúmaskotum.